STOP MET SYMBOOLPOLITIEK, BEGIN MET BOUWEN

Waar moeten onze kinderen wonen?

Ik krijg een app van mijn neef: "Heb wéér gereageerd op een woning. En ik niet alleen. Meer dan 200 reacties in een uur." Hij is 25, werkt fulltime, studeert in de avonduren, maar kan geen betaalbare woning vinden. Ik snap zijn frustratie.

Dennis Captein op bezoek bij zijn neef, voor wie de kartonnen doos onder de brug momenteel de enige betaalbare oplossing is.

Onze kinderen zoeken zich een ongeluk naar een betaalbare woning. En wat doet de politiek? Die houdt oeverloze debatten, neemt halve maatregelen, bedrijft symboolpolitiek. Dít is Nederland anno 2025: een land met een tekort van ruim 400.000 woningen, terwijl bouwprojecten vastlopen op procedures, vergunningen en stikstofnormen die eerder ideologisch dan realistisch lijken.

Kromme logica van stikstof

Ja, de natuur is belangrijk. Niemand wil dat kwetsbare gebieden sterven. Maar leg mij dan eens uit waarom Tata Steel, Schiphol, Dow, Shell en Chemelot, samen verantwoordelijk voor meer dan 30 procent van onze stikstofuitstoot, rustig mogen blijven draaien, terwijl een project om starterswoningen te bouwen niet door mag gaan vanwege de mogelijke stikstofimpact op nabijgelegen natuurgebieden.

Grote vervuilers

De grote vervuilers krijgen vrijstellingen of mogen hun groene transitie uitstellen. Daarentegen komt de bouw, die nota bene dé oplossing biedt voor de woningcrisis, stil te liggen. Een projectontwikkelaar mag geen steen leggen, maar Schiphol mag blijven vliegen. Tata Steel stoot nog altijd stikstof uit op niveaus die doen denken aan de jaren zeventig en tachtig. Intussen moet een bouwproject van 40 starterswoningen stoppen vanwege een stikstofmodel dat om grammen in plaats van kilo’s stikstof gaat. De intensieve veehouderij - ook een grote boosdoener - wordt, bang voor weer een protest, inmiddels weer met zijden handschoenen aangepakt. Dit stikstofbeleid wordt steeds minder gestuurd door ecologische prioriteit en steeds meer door politieke angst. Dat ondermijnt zowel natuurherstel als woningbouw.

Bureaucratische web

Alsof stikstof nog niet genoeg is, hebben we ook te maken met het bureaucratische web waarin elke bouwer of landeigenaar gevangen wordt. Een simpele bouwlocatie doorloopt soms wel tien jaar aan planvorming, bezwaarprocedures, bodemonderzoeken, verkeersanalyses, participatietrajecten, bestemmingswijzigingen en toetsingen op geluid, lucht, flora en fauna. Grotere projecten duren gemiddeld meer dan 20 jaar. En als je dan eindelijk denkt dat we gaan bouwen, komt er wel weer een commissie, een zienswijze, een reeks klachten uit de omgeving of een nieuwe beleidswijziging uit Den Haag die alles weer terug bij af brengt.

Omgevingswet is een gedrocht

In Den Haag praten ze graag over ‘het versnellen van de woningbouw’, maar ondertussen worden er wetten en regels geproduceerd die het tegendeel bewerkstelligen. Neem de Omgevingswet, bedoeld om procedures te stroomlijnen. In de praktijk is die wet een gedrocht. Die zorgt voor nog meer verwarring, vertraging en juridische onzekerheid. Sterker nog, gemeenten weten zelf amper hoe ze ermee moeten werken. Dus wachten ze af. En de woningzoekende? Die wacht mee.

Een concreet voorbeeld: in een middelgrote gemeente in Zuid-Holland ligt de herontwikkeling van een oud bedrijventerrein al maanden stil omdat de aanvraagprocedure via het nieuwe digitale Omgevingsloket vastloopt. Fouten in het systeem, onduidelijkheid over welke milieunormen gelden en tegenstrijdige adviezen van provinciale en gemeentelijke afdelingen zorgen ervoor dat het project – goed voor 250 nieuwe woningen – nog geen schop in de grond heeft.

Het dossier ligt te verstoffen

Nog een voorbeeld: in Noord-Holland stuit een binnenstedelijk nieuwbouwproject op vertraging omdat de gemeente niet zeker weet welke participatie-eisen precies gelden onder de Omgevingswet. De ontwikkelaar heeft inmiddels drie keer zijn plannen aangepast, maar zonder duidelijk groen licht ligt het dossier te verstoffen.

En in Utrecht, op de grens met Zuid-Holland, loopt de transformatie van een leegstaand kantoorpand naar startersappartementen maanden uit doordat de vergunningverlening in het nieuwe systeem telkens crasht. Elk herstelverzoek kost weken, waardoor de bouwplanning in de ijskast staat.

Vastgoed als melkkoe

Ondertussen behandelt diezelfde overheid vastgoed als melkkoe. Gemeenten willen grond uitgeven, maar wel tegen de maximale opbrengst. Projectontwikkelaars worden met allerlei extra eisen overladen: sociale huur, middenhuur, klimaatneutraal, natuurinclusief, circulair, parkeerloos, gasloos. En o ja, wel graag passend binnen het budget van de gemiddelde starter. Hoe ik dat noem? Mission impossible. En als het dan niet lukt, ligt het natuurlijk aan ‘de markt’ of ‘de hebzucht van beleggers’, niet aan het feit dat Den Haag jarenlang alles heeft doorgeschoven, geen regie heeft gevoerd en tegelijk alles wil voorschrijven.

Puur populisme

En ja hoor, dan komt de zoveelste motie in de Tweede Kamer die pleit voor meer betaalbare woningen. Zonder geld, zonder plan, zonder uitvoeringskracht. Het is vaak puur populisme, verwoord in oneliners, die de bouwsector geen steek verder helpt. De PVV spant op dit moment de kroon. Sinds Wilders met 37 zetels de Tweede Kamer enterde, was de partij zo min mogelijk bij debatten aanwezig. Wilders beloofde de huizen terug te geven aan de Nederlanders. Ik hou niet van zulke uitspraken, maar tot op heden boekte de partij op dit gebied geen millimeter vooruitgang. Het gevolg: het vertrouwen van investeerders daalt, kleinere ontwikkelaars trekken zich terug en bouwbedrijven hebben geen idee wat de komende jaren gaan brengen, waardoor ze niet goed op de toekomst kunnen anticiperen.

Behandel wonen als grondrecht, niet als marktproduct

De Omgevingswet blijkt in de praktijk een gedrocht

Je moet geluk of connecties hebben

Ook aan de huurkant is het een drama. Huurregulering wordt aangescherpt – ogenschijnlijk om huurders te beschermen –, maar in de praktijk zorgt die ervoor dat beleggers zich terugtrekken en aannemers en woningbouwcorporaties minder nieuwbouwhuurwoningen realiseren. Resultaat: nóg minder aanbod, nóg hogere druk, en vooral, nóg minder kansen voor jonge mensen. Wie een huurwoning wil onder de 1.000 euro (kaal) moet geluk of connecties hebben of geholpen worden door een wonder. Los daarvan moet je een bovenmodaal inkomen hebben om in aanmerking te komen voor een simpele rijtjeswoning. De lat wordt steeds hoger gelegd. Dus wordt mijn neef gedwongen zich samen met iemand anders voor een woning in te schrijven, hoewel dat nog niet zo erg is.

Kabinet als stuurloos schip

Wat mist, is regie. Echte politieke durf. Het huidige kabinet – of het nu rechts, links, of iets ertussenin is – heeft geen heldere visie op wonen. Alles blijft hangen in papieren ambities en beleidsnota’s die in de la verdwijnen zodra het moeilijk wordt. Terwijl bouwen juist vraagt om doorzetten, knopen doorhakken en tempo maken.

Waarom geen nationale bouwautoriteit die projecten aanjaagt? Waarom geen aparte stikstofvrijstelling voor woningbouw met duidelijke normen? Waarom geen fonds dat gemeenten helpt om locaties bouwrijp te maken? Waarom geen radicale versimpeling van vergunningverlening? Het antwoord is steeds hetzelfde: “We zijn ermee bezig.” Of erger: “We moeten eerst draagvlak creëren.”

De generatie die tussen wal en schip valt

De generatie waartoe mijn neef behoort, voelt zich overgeslagen en vergeten. Ze stellen hun leven uit. Relaties, gezinsvorming, carrièreplannen, alles hangt af van die ene cruciale voorwaarde: een plek om te wonen. Maar politiek Den Haag zit vast in haar eigen systeem. Ambtenaren, lobbyisten, commissies, rapporten. En wéér een hoorzitting.

Ik kijk naar mijn neef. Hij is ambitieus, zorgzaam, sociaal, maar ook gefrustreerd. Omdat het zoeken naar een betaalbare woning voor hem is als zoeken naar een speld in een hooiberg. De kartonnen doos onder de brug lijkt voor hem momenteel de enige betaalbare oplossing.

Tijd voor echte keuzes

Het wordt tijd dat Den Haag stopt met dralen. Stop met symboolpolitiek en begin met bouwen. Durf keuzes te maken die pijn doen, maar noodzakelijk zijn. Stel woningbouw boven luchtvaartgroei. Versoepel stikstofregels voor de bouwsector met maatwerk en compenseer dat met de aanpak van de grootmachten die denken een vrijbrief te hebben. Zet in op het verkorten van procedures. Beloon gemeenten die écht bouwen in plaats van eindeloos plannen. En bovenal, behandel wonen als een grondrecht, niet als marktproduct of beleidsprobleem. Pas dan zal er eindelijk schot in de vastgoedmarkt komen.